Ook in tijden van corona brengt Damiaan ons een boodschap. Ook al leefde hij twee eeuwen geleden. Hij blijft brandend actueel…
2020
We leven in bijzondere tijden. Overheden nemen in 2020 strenge maatregelen om de verspreiding van een angstaanjagend virus tegen te gaan. Dit virus maakt je ernstig maar niet per se ongeneeslijk ziek. Toch zou je eraan kunnen doodgaan. Besmette personen moeten zonder meer in afzondering. Om deze onzekere strijd te winnen roepen wetenschappers, regeringsleiders en staatshoofden elke burger op hun verantwoordelijkheid te nemen en hun burgerzin te tonen. Thuis blijven in kleine familiale kring. Geen bijeenkomsten organiseren. Professionele activiteiten maximaal van thuis uit organiseren. Sociale contacten tot een minimum beperken. Fysiek kwetsbare medemensen niet argeloos blootstellen aan besmetting. Deze verhoogde waakzaamheid zou niet mogen leiden tot angst en asociaal gedrag maar net de solidariteit en de zorg voor elkaar moeten versterken. Makkelijker gezegd dan gedaan.
Bovenaan: het coronavirus, onderaan: de leprabacterie – copyright Centers for Disease Control and Preventions Public Health Image Library – Wikimedia commons
1865
Ook Damiaan leefde in bijzondere tijden. In 1865, een jaar na zijn aankomst op de Hawaï-eilanden, vaardigde de Hawaïaanse overheid een bijzondere wet uit om de verspreiding van de leprabacterie tegen te gaan. Vergeleken met de leprabacterie geeft het coronavirus veel sneller zijn geheimen prijs aan energieke wetenschappers. Zo weten we zeker dat het coronavirus veel sneller en makkelijker overdraagbaar is dan de leprabacterie. In de tijd van Damiaan was die kennis er nog niet, laat staan dat er een geneesmiddel voorhanden was. De leprabacterie maakte mensen toen ongeneeslijk ziek. De overheid moest ingrijpen.
Links: Noorse dokter Gerhard Armauer Hansen, die in 1873 de leprabacterie ontdekte; rechts: Chinese dokter Li Wenliang die eind 2019 zijn collega’s wilde waarschuwen voor het nieuwe coronavirus maar Chinese politie legde hem het zwijgen op – copyright Wellcome_Images – Wikimedia Commons
De wet van 1865 bepaalde dat besmette personen of zogenaamde ‘twijfelgevallen’ afgezonderd moesten worden om de gezonde bevolking te vrijwaren. Waren mensen effectief besmet met de bacterie, dan werden ze in die tijd voorgoed van familie en vrienden gescheiden en samengebracht op een afgesloten stukje eiland om hun onontkoombaar lot af te wachten. Wie dacht besmet te zijn en zich niet aanmeldde, toonde zich asociaal en onverantwoordelijk. Wie een ziek familielid in huis nam, gaf in de ogen van de Hawaïaanse regering allesbehalve blijk van burgerzin. De afzonderingswet veroorzaakte sociale paniek en sloeg diepe wonden in het Hawaïaanse sociale weefsel. Hoe konden mensen zich toen verantwoordelijk én solidair gedragen? Makkelijker gezegd dan gedaan.
Stukje land op het eiland Molokaï waar de Hawaïaanse overheid mensen met lepra afzonderde – copyright Damiaan Vandaag – Juliaan Vandekerkhove
Verantwoordelijk en solidair
Vandaag toon je je solidair en verantwoordelijk door afstand te bewaren of je te houden aan de maatschappelijke etiquette van ‘social distancing’, door je zorg tot jouw gezin of directe naasten te beperken en door tijdig de huisdokter te contacteren.
In Damiaans tijd getuigde je van sociaal verantwoordelijk gedrag door jezelf als zieke aan te melden of eventuele besmette familieleden, vrienden en kennissen aan de bevoegde autoriteiten uit te leveren.
Damiaan en de weesjongens, Molokaï, 1889 – copyright Damiaan Vandaag
Damiaans religieus geïnspireerde verantwoordelijkheidszin en solidariteit brachten hem er in 1873 toe zichzelf af te zonderen met wie ‘slachtoffer’ was geworden van de leprabacterie én de afzonderingswet. Damiaan overbrugde het onoverbrugbare dilemma tussen besmetting en solidariteit. De Hawaïaanse regering was niet bepaald opgezet met Damiaans gebrek aan burgerzin en geheel ontstemd toen Damiaan dacht dat hij zich zomaar vrij kon bewegen binnen en buiten de quarantaine. Uiteindelijk kreeg hij toch die toestemming net als alle zorgverleners. Intussen prees de publieke opinie hem als een ware held.
Damiaanbeeld De Zelfgave van Simon Lewi, copyright Mia Verbanck
Vandaag nemen alle zorgverleners waar dan ook hun verantwoordelijkheid. Hun doorgedreven professionele inzet en daadkracht redden mensenlevens en vrijwaren ganse samenlevingen van nog grotere sociale drama’s. Ook al roepen overheden iedereen op afstand te bewaren, dan nog betreden zij het terrein en lopen gevaar. Net als Damiaan overbruggen ze het onoverbrugbare dilemma tussen besmetting en solidariteit. Het zijn ware helden. Terecht verdienen ze ons applaus en steun vanop afstand, de ‘social distancing’ in acht nemend.
En wij?
Hoe tonen wij ons vandaag verantwoordelijk én solidair? Makkelijker gezegd dan gedaan. We hoeven zeker geen besmetting te riskeren om een verschil te maken. Zoals ook Damiaan in quarantaine via de geschreven media contact hield en solidair was met al wie hem dierbaar was, zo kunnen ook wij vandaag via alle beschikbare digitale media en via kleine, verantwoorde daden van goedheid getuigen van onze solidariteit en verantwoordelijkheid in tijden van corona.
