Tijdens deze coronacrisis bewegen zorgverleners hemel en aarde om warme en goede zorg te bieden aan wie het nodig heeft. In uiterst moeilijke omstandigheden betreden ze het werkveld. Natuurlijk hebben ze schrik en zijn ze bezorgd. Hun verantwoordelijkheidszin en verregaande solidariteit overwint hun angst. Deze zorgverleners zijn echte mantelzorgers. Ze zijn onmisbaar. Gisteren. Vandaag. Morgen. Altijd! Ook Damiaan ontpopte zich tot een inspirerende mantelzorger.

De Amerikaanse schrijver en professor Charles Warren Stoddard die Damiaan op Molokaï een bezoek bracht in 1884, beschrijft de rusteloze priester-missionaris als een “manusje van alles: dokter voor ziel en lichaam, magistraat, onderwijzer, timmerman, meubelmaker, schilder, tuinman, huisbewaarder, kok, en zelfs begrafenisondernemer en grafdelver”.

Damiaan, de mantelzorger

Vandaag zouden we aan dat rijtje ook nog ‘mantelzorger’ kunnen toevoegen. Damiaan had het als mantelzorger niet onder de markt. “De werkzaamheden van pater Damiaan namen nooit een einde. Van de mis in de vroege morgen tot lang nadat zijn parochianen waren gaan slapen, was hij bezig. Als hij dan tenslotte toch zijn bed had opgezocht, lag hij nog dikwijls wakker, plannen makend voor de toekomst of wachtend tot hij geroepen werd om de angst van zieken of stervenden te verlichten”, zo beschrijft diezelfde Stoddard het fysiek en emotioneel uitdagende en uitputtende leven van de mantelzorger op Molokaï.

Damiaan en het meisjeskoor, Molokaï, 1878 – copyright Damiaan Vandaag

Troosten

Damiaan besefte maar al te goed dat hij zijn zieke parochianen niet kon genezen, maar hij kon hen tenminste troosten en er voor hen zijn. Damiaan kon wel huilen als hij de pijn en het verdriet om zich heen zag, maar toch hield hij de moed erin en probeerde hij blij en opgewekt te zijn om zijn ongeneeslijk zieke vrienden een hart onder de riem te steken.

Nabij zijn

Afstandelijkheid stond niet in Damiaans woordenboek, hij wilde de ‘onaanraakbaren’ van Molokaï in alles nabij zijn. “Omringd als ik ben door zieke mensen, van ’s morgens tot ’s avonds, zou ik mij willen vermenigvuldigen om hun ellende te verzachten. Met de aalmoezen van enkele liefdadige mensen en met de hulpverlening van de missie kan ik hun die duizend- en- een troostmiddelen verschaffen die een zieke nodig heeft en die de regering hun niet kan geven”, schreef Damiaan aan zijn broer.

Ik zal er zijn voor jou

En daarmee plaatst Damiaan hart boven hard. Hij rekent niet, maar cijfert zichzelf weg. Al wat hij krijgt of heeft, geeft hij vrij aan wie het nodig heeft. Hij vraagt geen loon naar werken, enkel troostmiddelen voor ‘zijn’ zieken. Hij spreekt niet over zichzelf, maar voor de ander. Hij heeft oog voor wie het niet meer ziet zitten. Hij heeft een luisterend oor voor wie er nood aan heeft. Hij heeft een helpende hand voor wie het niet alleen kan. Hij heeft lieve woorden voor wie bemoediging zoekt. Hij heeft een schouder voor wie huilen wil. Hij heeft een glimlach voor wie samen lachen wil. Hij heeft een pleister voor op de wonde, een medicijn voor de pijn. Hij zegt: ‘ik zal er zijn voor jou’.

Damiaan en de weesjongens, Molokaï, 1889 – copyright Damiaan Vandaag

De mantelzorger

Daar waar iedereen de hoop opgeeft, de moed verliest, ongeloof de bovenhand neemt en harten verkillen, werkt de mantelzorger ijverig verder. Hij of zij gelooft dat het nodig is. Hij of zij hoopt dat het zin heeft. Hij of zij heeft lief omdat het ertoe doet. De mantelzorger biedt zo krachtig weerwerk tegen elke vorm van nuts- en efficiëntiedenken dat mensen, ziek of gezond, op een zijspoor of buitenspel zet.
De mantelzorger neemt verantwoordelijkheid waar de overheid het laat afweten. De mantelzorger laat mensen primeren boven cijfers. De mantelzorger verdrijft met hartverwarmende initiatieven en volgehouden mensenliefde de kilheid uit de prestatiegerichte samenleving en de koude uit onmenselijke structuren. En zo heeft de mantelzorger de handen vol in onze samenleving. Mantelzorgers zijn niet werkloos.

Een waarlijk menselijke samenleving

De liefde en het mededogen waarmee ze hun medemensen omringen, vormen de basis voor een waarlijk menselijke samenleving. “Geen rechtvaardige samenleving zonder liefde”, beklemtoont de Amerikaanse filosofe Martha Nussbaum. Mantelzorgers zijn zo vaak de stille profeten van een ‘andere’ samenleving. Geen samenleving op neoliberale leest geschoeid waar het elk voor zich is, maar een warme en begripvolle samenleving waar iedereen zijn plaats heeft en zich thuis kan voelen. Damiaan, elke mantelzorger, laat zien dat het kan. Door vol te houden. Alle kleine beetjes maken uiteindelijk het grote verschil ook in tijden van corona.

Zorgverleners in tijden van corona – copyright rawpixels