Via internet en ‘slimme telefoon’ communiceren we sneller dan ooit tevoren en staan we wereldwijd met elkaar in verbinding. Toch voelen heel wat mensen van alle leeftijden zich vandaag eenzaam. Naast burn-out en depressie is eenzaamheid misschien wel de sociale, fysieke en mentale kwaal van deze eeuw (als we corona even buiten beschouwing laten). Wie lijdt onder eenzaamheid, doorprikt niet graag het taboe. Zorgprofessionals trekken aan de alarmbel. Bepaalde steden en gemeenten investeren zelfs in een eenzaamheidsbeleid en stellen een eenzaamheidsambtenaar aan. De maatregelen om het coronavirus een halt toe te roepen versterken vaak het probleem van eenzaamheid. Niet enkel de bewoners van woonzorgcentra lijden er extra onder, maar ook jonge thuiswerkers bijvoorbeeld. Familie, vrienden en collega’s worden echt gemist. Fysieke nabijheid verdrijft sombere gedachten, versterkt de mentale gezondheid en zorgt voor veerkracht en energie. Nabijheid, van een goede babbel tot een stevige knuffel, van een helpende hand tot een welgemeende schouderklop, staat garant voor levenskwaliteit. Eenzaamheid is van alle tijden en raakt alle generaties. Ook Damiaan leed aan eenzaamheid.

Free-Photos via Pixabay

Definitief afscheid

In het najaar van 1863 vertrok Damiaan als missionaris naar de Hawaï-eilanden. Hij had er zelf voor gekozen en wist wat hem te doen stond, maar toch was het een ‘groot offer’ zoals hij zelf aan ouders en familie schreef. Het definitieve afscheid viel hem ontzettend zwaar. Damiaan werkte de eerste jaren, voordat hij naar Molokaï ging, op het grote eiland Hawaï. Zijn parochie was gigantisch. Hij had liefst 6 weken nodig om ze te doorkruisen en zijn parochianen te bezoeken. Hij deed alles wat een missionaris zoal doet: kerken bouwen, mensen dopen, zieken bezoeken, processies organiseren, eucharistie vieren en catechese geven. Hij sprak Hawaïaans en bouwde een goede band op met zijn Hawaïaanse vrienden. Hij bleef thuis bij hen eten en genoot van de Hawaïaanse gastvrijheid. Toch was er iets dat hem dwarszat.

Afbeelding van Michelle Maria via Pixabay

Gemis

Hij miste zijn familie en hoopte dat zijn broer hem alsnog als missionaris zou achternareizen. De brieven die hij ontving van zijn familie uit België, gaven hem telkens nieuwe energie. Hij koesterde ze als kostbare schatten. Vaak was hij alleen onderweg. Hij verwees naar zijn zadel als zijn ‘thuis’. Meermaals schreef hij zijn oversten om hulp. Een goede collega zou hem telkens weer nieuwe moed en energie geven. Hij heeft er lang op moeten wachten. Uiteindelijk was het niet zijn broer die hem kwam helpen.
En dan was er nog het lepraprobleem.

Sombere gedachten

De lepraziekte hield lelijk huis onder de Hawaïaanse bevolking. De overheid voerde een afzonderingspolitiek die diepe wonden sloeg in de Hawaïaanse samenleving. Damiaan zag heel wat parochianen gedeporteerd worden. Met tranen in de ogen probeerde hij de verweesde achterblijvers te troosten en moed in te spreken. Het raakte hem diep. Deze afzonderingspolitiek verscherpte Damiaans gevoel van eenzaamheid.
Hij worstelde met sombere gedachten, zo schreef hij openlijk aan zijn zus Pauline in 1872. Een jaar later in 1873 ging hij gretig in op de oproep van zijn bisschop voor vrijwilligers voor de leprakolonie van Molokaï. Damiaan ging er niet meer weg.

Damiaan en het meisjeskoor op Molokaï, 1878 – copyright Damiaan Vandaag

16 jaar lang

Hij leefde 16 jaar lang onder ongeneeslijk zieke mensen die hij als zijn familie zag en waarmee hij alles deelde, zelfs zijn leven. Hij kende hen bij naam, ging bij hen op bezoek, luisterde naar wat hen bezighield. Samen met hen bouwde hij een gemeenschap waar mensen samen leefden, werkten, feest vierden, zorg droegen voor elkaar. Damiaan ontving bezoekers gastvrij en maakte tijd vrij om met hen een babbeltje te slaan. Hij onderhield vanop Molokaï contacten met zijn biologische familie in België, met zijn religieuze familie, zijn oversten, medebroeders en medezusters, met de Hawaïaanse overheid en het Hawaïaanse koningshuis, met zijn vroegere parochianen, met vrienden en sympathisanten van over de hele wereld. Die berichten bereikten hem ook alsmaar sneller, zo schreef hij verheugd.

Verdriet

Toch overviel ook daar de eenzaamheid hem geregeld. Hij vroeg zijn familie in België om meer te schrijven. Hij vroeg zijn oversten om hulp maar kreeg collega’s die hem na enige tijd ook alweer verlieten en dat deed hem verdriet. Toen hij eenmaal zelf de ziekte had, voelde hij zich al te vaak eenzaam en machteloos. De ziekte ondermijnde zijn gezondheid, ook mentaal. Zolang hij niet zeker wist, wie zijn werk zou verderzetten, bleef hij zich echter dag en nacht inzetten voor het welzijn van zijn zieke parochianen. Toen hij op doktersadvies naar de Hawaïaanse hoofdstad wilde reizen voor een bezoek aan het ziekenhuis, verbood zijn overste hem als een politieagent de toegang tot het huis van de missie. Het raakte hem diep. Nooit voelde hij zich eenzamer en meer geïsoleerd dan in deze periode waarin hij alsmaar zieker werd en zich reddeloos voelde. Kracht om door te gaan vond hij in zijn vriendschap met zijn zieke parochianen en in zijn geloof in een vader en moeder die niemand in de steek lieten.

Damiaan en de weesjongens op Molokaï, 1889 – copyright Damiaan Vandaag

Ik was ziek en jij bezocht mij

Pas op het einde van zijn leven kreeg hij eindelijk de hulp die hij en de ongeneeslijk zieke mensen van Molokaï verdienden. Hij voelde zich beter gesteund en minder eenzaam. Al te depressieve gedachten maakten plaats voor gemoedsrust. Met volle teugen genoot hij van het bezoek van zijn goede Engelse vriend Edward Clifford. Samen vierden ze Damiaans laatste Kerstmis. Een geëmotioneerde Damiaan schreef in Cliffords bijbel volgende gevleugelde woorden: ‘Ik was ziek en jij bezocht mij’. Echte ontmoeting en warme nabijheid is het grootste geschenk dat mensen elkaar kunnen geven en het beste medicijn tegen eenzaamheid. Dat wist ook Damiaan maar al te goed. Dankzij de technologie kunnen wij vandaag snel afstanden overbruggen en met elkaar communiceren. Toch voelen heel wat mensen zich eenzaam en is er een grote nood aan echte communicatie en verbondenheid. Damiaan had al die technologische snufjes niet maar hij bleek een krak in echte, warme communicatie door zijn luisterend oor, zijn troostende woorden en zijn nabijheid. Dat is verre van eenvoudig en vanzelfsprekend, zeker in tijden van corona.

Copyright Damiaan Vandaag