Deze zomer 2022 besliste de Amerikaanse staat Hawaï om 5 miljoen dollar (ca 5.200.000 euro) vrij te maken voor het ontwerp en de bouw van het Kalaupapa Memorial. Het is goed nieuws voor Ka ‘Ohana O Kalaupapa. Als non-profitorganisatie verenigt ze bewoners van Kalaupapa, hun familieleden en vrienden en ijvert ze al langer voor een gedenkteken, dat de namen van al wie naar Kalaupapa werd verbannen, eert en vereeuwigt.

Op 6 januari 1866 werden negen mannen en drie vrouwen naar Kalaupapa gestuurd, omdat ze lepra hadden (nu ook de ziekte van Hansen genoemd). Kahauliko, JN. Loe, Liilii, Puha, Kini, Lono, Waipio, Kainaina, Kaaumoana, Nahuina, Lakapu en Kepihe waren de eersten van bijna 8.000 mensen, die van hun dierbaren werden weggenomen en gedwongen naar Kalaupapa werden verplaatst. De meesten hebben hun familie nooit meer teruggezien. Over generaties heen zouden hun namen meestal worden vergeten.

Het Kalaupapa Memorial brengt daar verandering in. Dankzij de inspanningen van non-profitorganisatie Ka ‘Ohana O Kalaupapa zal het gedenkteken de namen dragen van al wie afgezonderd werd op Kalaupapa en ze hun rechtmatige plaats teruggeven in een geschiedenis die ze mee hebben geschreven. “Het Memorial zal hun eeuwige aanwezigheid op Kalaupapa zijn”, schreef Ka`iulani Hess, wiens ouders en andere familieleden naar Kalaupapa werden gestuurd.

Inwoners van Kalaupapa, familieleden en vrienden komen samen voor de Circle of Remembrance, waar elke persoon hardop de naam spreekt van een geliefde, die in Kalaupapa is overleden. Foto door Henry G. Law

Een mijlpaal

Dit jaar bereikten de plannen voor het Memorial een mijlpaal toen het parlement van de Amerikaanse staat Hawaï unaniem 5 miljoen dollar (ca 5.200.000 euro) goedkeurde voor het ontwerp en de constructie ervan. De wet werd ondertekend door gouverneur David Ige tijdens een ondertekeningsceremonie in het State Capitol. Ige bedankte Ka ‘Ohana O Kalaupapa voor hun doorzettingsvermogen tijdens de afgelopen twintig jaar. “Het Memorial kan dat deel van de geschiedenis van Hawaï niet ongedaan maken”, zei de gouverneur, “maar het geeft ons de mogelijkheid om een monument te creëren dat de nagedachtenis en de nalatenschap van al wie afgezonderd werd op Kalaupapa eert. Ik hoop dat het Memorial een blijvende getuige zal zijn van de veerkracht en vastberadenheid van de inwoners van Kalaupapa”.

De gemeenschap van Kalaupapa heeft lang nagedacht en gesproken over een gedenkteken. Clarence “Boogie” Kahilihiwa, voorzitter van Ka ‘Ohana van 2009 tot zijn overlijden in 2021, zei dat bewoners in 1985 begonnen te praten over een Memorial. Hij schreef het idee toe aan inwoner Paul Harada. Rond 1990 zei de Kalaupapa-kunstenaar Ed Kato tegen een journalist: “Zou het niet geweldig zijn als we een gedenkteken hadden zoals het Vietnam-monument waar alle namen worden vermeld?”

Boogie Kahilihiwa, voorzitter van Ka ‘Ohana O Kalaupapa van 2009-2021, ontvangt een geschenk van lei van Kalaupapa-nakomeling Momilani Motta Cheek tijdens een herdenkingsceremonie gehouden door Ka ‘Ohana O Kalaupapa op de plaats van het Memorial. Foto door Henry G. Law

Ka ‘Ohana O Kalaupapa is bedacht door wijlen Kalaupapa-leider Bernard K. Punikai`a. Bernard was bang dat naarmate de bewoners van Kalaupapa ouder werden en hun aantal kleiner werd, hun stemmen niet langer zouden worden gehoord. Het was zijn visie om familieleden, nakomelingen en vrienden samen te brengen om de wensen van de bewoners van Kalaupapa kracht bij te zetten en ervoor te zorgen dat de toekomst van Kalaupapa er zou uitzien zoals ze voor ogen hadden.

Toen Ka ‘Ohana in 2003 werd opgericht, vroegen de aanwezige bewoners van Kalaupapa aan de nieuwe organisatie om van het gedenkteken een prioriteit te maken. Ka ‘Ohana werkte samen met de Hawaïaanse delegatie in het Amerikaanse Congres om de Kalaupapa Memorial Act goed te keuren, die door president Barack Obama werd ondertekend. Deze wet maakt het de ‘Ohana mogelijk om het gedenkteken met daarop de ongeveer 8.000 namen op te richten. De recent door de staat Hawaï goedgekeurde wet die effectief middelen vrijmaakt voor het Memorial bouwt hierop verder.

Locatie en ontwerp

Naar de wensen van de bewoners van Kalaupapa zal het Memorial worden opgericht op de locatie van het voormalige Baldwin Home for Men and Boys in Kalawao, waar mannen en jongens hun toevlucht zochten van 1894 tot 1932. Het terrein situeert zich tegenover de Sint-Philomenakerk, naast een uitgestrekt terrein met 2000 anonieme graven.
Het ontwerp van het monument bestaat uit twee in elkaar grijpende cirkels. De grotere, bovenste cirkel stelt de mensen voor die naar Kalaupapa zijn gestuurd. Hun namen zullen worden gegraveerd in platen rondom. De onderste cirkel, die een met gras begroeide binnenruimte zal hebben, stelt de achtergebleven families en toekomstige nakomelingen voor. Het punt waar de cirkels samenkomen is wat Ka ‘Ohana O Kalaupapa altijd voor ogen heeft gehad: dat de mensen van Kalaupapa en hun families herenigd zullen worden.

Een ‘ahu, die de plaats markeert van het Kalaupapa-monument waar de in elkaar grijpende cirkels samenkomen, werd gebouwd door familieleden toen ze aan het brainstormen waren over het basisontwerp van het Kalaupapa-monument. Foto door DeGray Vanderbilt

Herstel van familiebanden

Ter voorbereiding van het Memorial startte Ka ‘Ohana onder leiding van Anwei Law met het verzamelen van de namen van iedereen die op Kalaupapa werd afgezonderd. Het was een lang en ingewikkeld proces, maar de lijst is bijna compleet. Zo heeft Ka ‘Ohana intussen een digitale bibliotheek met informatie over meer dan 7.300 personen. Deze gegevens komen uit openbare archieven en andere bronnen, waaronder toelatingsregisters, overlijdensregisters, huwelijksakten, geboorteakten, kerkarchieven, Amerikaanse volkstellingen en verzoekschriften.

Op het gedenkteken zullen twee personen worden vermeld die in België geboren zijn: pater Damiaan De Veuster , waarschijnlijk de meest bekende persoon in de geschiedenis van Kalaupapa, en Emil Van Lil. Jaren na zijn aankomst in 1873 kreeg Damiaan lepra. Hij stierf aan de gevolgen van de ziekte in 1889. Van Lil kwam later naar Kalaupapa om in het Baldwin Home te werken. Ook hij kreeg lepra. Zijn naam werd in 1915 in het Kalaupapa Admissions Register opgenomen. Hij stierf in 1925.

In afwachting van de voltooiing van het Memorial lanceerde Ka ‘Ohana het programma Het Herstel van Familiebanden om deze verzamelde info te delen met familieleden die contact opnemen met Ka ‘Ohana op zoek naar hun voorouders die naar Kalaupapa werden gestuurd. In de afgelopen elf jaar heeft Ka ‘Ohana bijna 900 nakomelingen geholpen om meer te weten te komen over hun familieleden op Kalaupapa. Daarnaast ontwikkelt de ‘Ohana ook reizende tentoonstellingen en andere educatieve materialen.

Een overzicht van het Kalaupapa-monument. Afbeelding met dank aan G70

Levend monument

Het Kalaupapa Memorial wordt een levend monument en een symbool van gerechtigheid. Nieuwe generaties zullen de namen van hun voorouders vinden op het Memorial, zodat de mensen van Kalaupapa voor altijd in de harten en geesten van hun families zullen voortleven en bezoekers van over de hele wereld zullen inspireren. Het Memorial zal ook een belangrijk middel zijn om een meer inclusieve geschiedenis van Kalaupapa te vertellen, een geschiedenis waarin de mensen van Kalaupapa met hun naam en met respect worden herinnerd.

Er zijn nu nog slechts negen inwoners van Kalaupapa die onder de oude wetten afgezonderd werden en het recht hebben om daar te wonen. Tijdens dit hele process rond het Memorial hebben de leiders van Ka ‘Ohana echter altijd de aanwezigheid en inspiratie gevoeld van vele dierbare overledenen, waaronder Bernard Punikai’a, Olivia Breitha, Boogie Kahilihiwa, Paul Harada, Ed Kato en duizenden anderen.

“Gezinsleden kunnen nu de namen van de 8.000 patiënten zien, hun aanwezigheid voelen, in Kalawao zitten en nadenken, en hopelijk beginnen dan de wonden te helen”, zei Ka ‘Ohana O Kalaupapa-voorzitter Charmaine Woodward. “Generaties na ons zullen dit monument kunnen bezoeken en de opoffering, de veerkracht, de vastberadenheid, de talenten en – vooral – de aloha van hun voorouders in herinnering brengen.”

“Als je alle namen op het monument ziet, is het alsof iedereen uit Kalawao en Kalaupapa recht voor je staat”, zei Boogie. “Ik krijg er tranen van in mijn ogen”. Zijn tranen zullen gevoeld worden bij de inhuldiging van het Memorial. Ka ‘Ohana hoopt het Memorial in 2024 te voltooien. Er zijn ook al plannen om een schenkingsfonds op te richten om ervoor te zorgen dat het Memorial voor altijd goed wordt onderhouden en verzorgd.

Valerie Monson, coördinator en bestuurslid Ka ‘Ohana O Kalaupapa

Met dank aan Valerie Monson and Ka ‘Ohana O Kalaupapa

Bezoek de website van Ka ‘Ohana O Kalaupapa, klik hier

Klik hier voor een printvriendelijke versie van dit artikel: Het Kalaupapa Memorial