Toen Jozef De Veuster op 3 januari 1840 in Ninde-Tremelo het levenslicht zag, vierde de fotografie haar eerste verjaardag. In 1839 ontstond de fotografie tegelijk in Frankrijk én in Engeland. Vanaf 1840 kon een unieke foto oneindig gereproduceerd worden. De jaren 1850 zagen een heleboel technische ontwikkelingen die de fotografie haar ingang deden vinden in de journalistieke, wetenschappelijke en artistieke wereld. Het zou niet lang meer duren alvorens de fotografie zich zou ontpoppen als massamedium en ingang zou vinden in alle geledingen van de maatschappij. Niet enkel een maatschappelijke elite maar ook gewone burgers, soldaten en religieuzen vonden de weg naar het snel groeiende aantal fotostudio’s.

Damiaan voor vertrek naar de missies, door fotograaf Houdet, Parijs, 1863 copyright Damiaan Vandaag

Oktober 1863 was voor Damiaan een maand vol wervelende gebeurtenissen. Hij stelde impulsief voor, nog voor hij priester gewijd werd, in de plaats van zijn zieke broer als missionaris naar Hawaii te vertrekken. Toen hij op 15 oktober 1863 de bevestiging kreeg dat hij dat wel degelijk mocht, viel er geen tijd te verliezen. In allerijl nam hij afscheid van zijn familie en confraters en vertrok naar Parijs om zich voor te bereiden. Geen tijd om zich in Leuven te laten fotograferen. Alhoewel dit zeker had gekund. Leuven kende in 1863 al een vijftal fotografen. Zo was er zelfs één dichtbij het klooster op de Sint-Antoniusberg, in de Parijsstraat.

Een foto als programmaverklaring

Tussen alle koortsachtige voorbereidingen door vond hij in Parijs wél de tijd. Damiaan had de fotografen hier voor het uitkiezen. In 1863 telde de lichtstad meer dan duizend fotografen.

Samen met twee andere confraters ging hij langs bij de fotograaf Philippe Guillaume Houdet, op een zestal kilometers van het klooster waar hij verbleef. Fotograaf Houdet kreeg dagelijks de burgerij maar ook soldaten, priesters en missionarissen over de vloer die een foto wilden laten maken als herinnering voor later. Damiaan sprong er toch wel uit. Deze missionaris had een plan in het hoofd. Hij wilde zich precies zo laten fotograferen als zijn grote voorbeeld, dé missionaris bij uitstek, de jezuïet Franciscus Xaverius: staande, in zwarte toog, het kruis ostentatief stevig in de hand, de blik gericht op oneindig. Een programmaverklaring voor zijn verdere leven.

Houdet maakte verscheidene foto’s. Van twee daarvan liet Damiaan een groot aantal afdrukken maken die hij opstuurde naar zijn familie en medebroeders.

Keerzijde foto 'Damiaan voor vertrek naar de missies' met opschrift van een confrater van Damiaan die vermeldt dat hij deze foto van Damiaan gekregen heeft copyright Damiaan Vandaag

 

Net voor zijn vertrek schreef hij op 30 oktober 1863 vanuit Bremen het volgende aan zijn ouders:

Lieve Ouders uit erkentelijkheid voor al het goede dat gij voor mij hebt gedaan zend ik u mijn ingekaderd portret als gij zo goed wilt zijn het in ons huis te Leuven te gaan halen. Gij zult er nog een twintigtal andere, veel kleinere, ontvangen welke de fotograaf u uit Parijs rechtstreeks zal toezenden. De helft daarvan is bestemd voor pater Pamfiel om ze uit te delen aan de medebroeders in Leuven. Van de overigen geeft u er een aan Gerard, een aan Leonce, een aan (Con)stance. Een aan Vinckx, een aan onze pastoor, een aan de Vanlangendonks, een aan menonkel. De twee overblijvenden zijn voor u om te bewaren in uw gebedenboek. Ik ga onmiddellijk schrijven aan Pauline en er voor haar een foto bijvoegen”.

Het was voor Damiaan belangrijk dat zijn foto bewaard werd in hun gebedenboek. Wie toen als missionaris vertrok naar verre landen, keerde niet terug. De vertrekkende missionaris wilde niet vergeten worden en liet daarom als tastbare herinnering een foto maken. Ook vroeg hij om voor hem te bidden opdat zijn missiewerk vruchtbaar zou zijn.

En nadat hij Damiaan de bestelde afdrukken geleverd had, vernietigde Houdet de negatieven en hergebruikte hij de glasplaten voor het maken van het portret van de volgende soldaat of missionaris die vertrok.

Eerder verschenen in Damiaan Vandaag. Driemaandelijks tijdschrift, jrg 13, nummer 2, april, mei, juni 2013