Reis naar Molokai

De bewoners van Molokai zijn trots op hun Friendly Isle, het laatste onbedorven eiland van de met toeristen overspoelde Hawaïaanse archipel. We zijn erg geneigd hen gelijk te geven. Alles lijkt hier een pak minder snel te gaan en daar hebben we hoegenaamd niets op tegen. Maar net als zoveel andere bezoekers komen we hét icoon aan de noordkust van Molokai opzoeken: de leprozenkolonie van Kalaupapa, sinds 1980 een Nationaal Historisch Park.

Kalaupapa is de plek waar Jozef De Veuster, alias pater Damiaan, op 33-jarige leeftijd arriveerde. Vóór zijn komst had het een sinistere reputatie. Leprapatiënten werden ruw van hun familie gescheiden, hierheen gedeporteerd en nagenoeg aan hun lot overgelaten. Het was een hel op aarde, bevolkt door de ‘levende doden’ zoals de zieken toen genoemd werden. Damiaan bracht daar verandering in. Over het leven en werk van Damiaan is al heel wat inkt gevloeid. Zijn levensverhaal heeft sinds zijn overlijden op Molokai immers onophoudelijk mensen aangesproken en doet dat tot op de dag van vandaag. Los van zijn enorme effect op de jonge, internationale missioneringsbeweging van het einde van de 19de eeuw doemt het beeld op van een man met een sterk karakter, een uitzonderlijk iemand die zijn leven gaf voor zijn medemens. De pers had het bij zijn aankomst op Molokai al over een ‘échte christelijke held’. Lepra werd in die tijd beschouwd als een uiterst besmettelijke ziekte, waardoor de jonge priester een zekere dood tegemoet ging.

Strand van Kalaupapa

Latere interpretaties van Damiaans handel en wandel focussen op de tegenstand die hij tijdens zijn leven ondervond. De katholieke gezagsdragers van zijn orde wilden op geen enkele manier de Hawaïaanse burgerlijke overheid tegen de haren instrijken en probeerden Damiaans klachten en scherpe analyses onder de mat te schuiven, tot zijn grote wanhoop overigens. Het leverde hem bij zijn directe oversten de reputatie van lastpak op en iemand die alle eer voor het zendingswerk in de eilandenarchipel naar zich toe trok. Door die kleine kantjes werd Damiaans rol in de enorme vooruitgang van de leprozenkolonie na zijn overlijden sterk geminimaliseerd. Ten onrechte.

De Grootste Belg achterna

Wij kiezen ervoor om letterlijk in de voetsporen van Damiaan te treden en dé toeristische attractie van het eiland – een ezeltocht naar het schiereiland – links te laten liggen. Een voettocht van vijf kilometer, 1.400 treden en 26 zigzagbochten, brengt ons 488 meter lager bij de voet van ‘s werelds hoogste zeekliffen. De afdaling is, anders dan de horrorverhalen die je leest, niet uitzonderlijk moeilijk. Natuurlijk moet je goed te been en fit zijn en mag je de klim terug niet onderschatten, al kun je daarvoor ook een vliegtuigje nemen. Maar wat een avontuur! Het uitzicht is duizelingwekkend, al krijg je nooit hoogtevrees.

We starten vroeg, vóór het groepje ezels en hun passagiers de tocht aanvatten. We hebben een tour geboekt met Damien Tours, want zonder registratie en jonger dan zestien jaar kom je niet verder dan de open plek waar het pad onderaan de pali ~ Hawaïaans voor hoge klif – eindigt. Van een vrije verkenning van het schiereiland is dus geen sprake. Zo blijft de privacy van de voormalige leprapatiënten verzekerd. Nabij het paradijselijke Awahua-strand vangen we een glimp op van het litteken in de rotswand waarlangs we zijn afgedaald. We staan op een stuk land dat ontstond toen lang geleden de Kauhakau-vulkaan – letterlijk ‘gezwollen anus’ – uitbarstte. De krater is nog altijd zichtbaar vanaf de top van het klif.

Tourbus Kalaupapa

In de 19de eeuw was Kalaupapa de meest geïsoleerde plek van heel Hawaï en vandaag is het dat nog steeds. We wachten op de andere toeristen en de gele aftandse schoolbus die ons langsheen de belangrijkste plekken zal rijden. Er zit nog een koppel Vlamingen in de groep die onze Grootste Belg achterna reist.

Het lege graf

Doorgaans zijn het ex-patiënten die de bezoekers rondleiden over het schiereiland, zoals Richard Marks, de oprichter van Damien Tours. Wij moesten het stellen met een jonge knul die het bezoek in een wel zeer ijl tempo afwerkte. Eerst zetten we ons aan de kant bij het graf van zuster Marianne Cope. Zij kwam een jaar vóór Damiaans dood in 1889 naar Kalaupapa en zette diens werk verder. We balen een beetje als de toerleider ten behoeve van onze Amerikaanse toergenoten meer aandacht schenkt aan haar dan aan Damiaan.

Graf Marianne Cope

Dan gaat het naar St. Francis Church in downtown Kalaupapa, verpozen we in Fuesaina’s Bar en trekken we de handrem aan bij het Kalaupapa National Historical Park Museum and Bookstore. Museum, nou ja. Er zijn een paar interessante voorwerpen tentoongesteld, zoals de aangepaste lepels met gekromde stelen die Damiaan voor zijn patiënten maakte. Maar het souvenirshopgevoel overheerst, ook al heeft die shop een mooie collectie boeken over Damiaan, Kalaupapa en de melaatsenproblematiek in het algemeen.

Sint-Philomenakerk Damiaan

Onze laatste stop en hoogtepunt van de toer is de St. Philomena Church in Kalawao – beter gekend als Father Damien’s Church – met op het aanpalende kerkhof Damiaans graftombe. Father Damien’s Church is de enige stenen kerk die Damiaan (ver) bouwde en daarmee ook de laatste tastbare getuige van zijn aanwezigheid en werk in Kalawao. Opdat de melaatsen de kerkdiensten zonder schaamte zouden kunnen bijwonen, maakte Damiaan vierkante gaten in de vloer. Daarin konden ze dan spuwen als dat nodig was. Buiten is het hek rond Damiaans zwarte tombe zwaar beladen met kleurige leis, de Hawaïaanse bloemenkransen. We staan echter bij een zo goed als leeg graf, want Jozef De Veusters stoffelijke overschot werd op 5 mei 1936 bijgezet in de crypte van de Leuvense Sint-Antoniuskerk. De groep – en eigenlijk heel Hawaï – vindt dat Damiaan hier had moeten blijven, zoals hij dat zelf wenste, tussen •zijn spirituele kinderen’. Anderhalve maand na zijn zaligverklaring op 4 juni 1995 werd zijn rechterhand (her)begraven op de plaats waar we nu staan. De setting is werkelijk adembenemend en dus doen we even alsof wc het honk-honk van de bus niet horen.

Graf Damiaan

Leven op een filmset

We nuttigen de lunch in Judd Park, waar onder andere Jurassic Parc 3 werd gedraaid. Het park ligt aan de fotogenieke Kalawao-zijde. Van hieruit zie je hoe de oceaan op de rotsformaties van de zeekliffen inbeukt. Het valt op deze zonovergoten dag nauwelijks te bevatten dat dodelijk zieke mensen naar deze door wind geteisterde, onherbergzame plek werden verbannen. Tegenwoordig ligt de melaatsenkolonie aan de andere kant, in het zonnige Kalaupapa. De tijd heeft alle menselijke drama’s van weleer weggevaagd.

Kerkhof in schaduw Sint-Philomenakerk Damiaan

Praktische info

Transport naar Molokai

Er zijn geen rechtstreekse vluchten. Je vliegt naar Honolulu of Maui, om van daaruit een inter island flight te nemen met een plaatselijke maatschappij (overzicht op http://visitmolokai.com).

Hawaiian Airlines (www.hawaiianairlines.com) vliegt naar Molokai vanaf de westkust van de USA (met tussenstop).

Er is een bootverbinding tussen Maui en Molokai (www.molokaiferry.com).

Bezoek aan Kalaupapa

Er zijn twee mogelijkheden: je komt op uitnodiging van een bewoner óf je boekt een tour bij Damian Tours (minimumleeftijd is 16 jaar).

Kalaupapa is bereikbaar via een wandel- pad en per vliegtuig.

Wie kiest voor een bezoek zonder arrangementen bv. ezeltocht, kan rechtstreeks boeken bij Damian Tours (tel. 808 S67 6171 – www.fatherdamientours.com).

Het bezoek (met of zonder arrangementen) kan ook worden geregeld via Molokai Outdoors (http://molokai-outdoors.com), Molokai Mule Ride (www.muleride.com) en Molokai Fish & Dive (http://molokaifishanddive.com).